تئاتر بکت ؛ تئاتر پوچی یا معناباختگی؟
ادبیات اقلیت ـ تئاتر بکت ؛ تئاتر پوچی یا معناباختگی است؟
«این قبیل نمایش‌ها را نمی‌توان «بی‌معنا» یا «پوچ» نامید. در کشور ما تئاتر معناباختگی با اصطلاح نادرست و گمراه‌کنندۀ «پوچ» و «تئاتر پوچی» معرفی شده است. من «پوچ» را معادلی صحیح برای نام شیوۀ تئاتریِ موسوم به Absurd نمی‌دانم.»
بکت و تئاتر معناباختگی
این، بخشی از مقدمۀ دکتر حسین پاینده بر کتاب «بکت و تئاتر معناباختگی» نوشتۀ جیمز رابرتس و ترجمۀ حسین پاینده است که به‌تازگی به همت انتشارات فرهنگ جاوید چاپ دوم (از ویراست دوم) آن منتشر شده است.
چنان‌که در یادداشت مترجم بر این کتاب آمده است، این کتاب «از هفت فصل تشکیل شده است.
در فصل‌های اول و دوم، نویسنده ضمن مروری بر زندگی و آثار بکت، وجوه شباهت و افتراق نمایشنامه‌های وی از سایر نمایش‌های تئاتر معناباختگی و نیز مهم‌ترین ویژگی‌ها و مضامین شاهکارهای این جنبش نمایشی را برمی‌شمارد.
فصل سوم که بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده است، نقدی مشروح بر معروف‌ترین اثر بکت (نمایشنامۀ در انتظار گودو) را در بر دارد.
در چهار فصل پایانی کتاب، نویسنده تحلیلی موجز از چهار اثر دیگر بکت ارائه می‌دهد که عبارت‌اند از: دست آخر، همۀ افتادگان، بازی بدون حرف (۱) و آخرین نوار کراپ.»
حسین پاینده دربارۀ در انتظار گودو می‌نویسد:
«جزءجز گفت‌وگوها و رفتار شخصیت‌های این نمایش، حکایت از عبث بودن تعامل انسان‌ها در جامعۀ معاصر دارد و نابسامانی‌های گوناگون زندگی در چنین جامعه‌ای را از دیدگاهی انتقادی نشان می‌دهد.
ناگفته پیداست که برملا کردن رابط غیر انسانی و حیات عبث و معناباختۀ آدمیان، خود به طور تلویحی حکم فراخوانی برای پایان بخشیدن به این وضعیت و ایجاد شالوده‌ای معنادار برای جامعۀ انسانی را دارد. از این حیث، همۀ نمایشنامه‌های تئاتر معناباختگی ـ و از آن جمله، آثار بکت ـ از صبغه‌ای انسانی، ترقی‌خواهانه و معنوی برخوردارند.»
شاید این نگاه به بکت و آثار او برای بسیاری از مخاطبان تازگی داشته باشد، به‌خصوص آن‌جا که پاینده در نقل قولی از جرج و پورشه کرنودل آورده است:
«چارۀ درد این موجودات حزن‌زده [شخصیت‌های در انتظار گودو] نه پیشرفت اقتصادی، سازگاری روانی و داروهایی که پزشکان تجویز می‌کنند، بلکه تعریی جدید از انسان و رابطه‌ای جدید با عالم هستی است. انسانی که تا به این حد محتاج معنویت است، یا تعریف‌های کهنه‌شده از انسان و خدا را تجدید خواهد کرد، یا اینکه به دنبال تعریف‌هایی جدید خواهد گشت.»
چاپ دوم (از ویراست دوم) کتاب «بکت و تئاتر معناباختگی» را انتشارات فرهنگ جاوید در هفتصد نسخه و با قیمت ۱۱۵۰۰ تومان در سال ۱۳۹۴ منتشر کرده است.
تمامی حقوق برای پایگاه اینترنتی «ادبیات اقلیت» محفوظ است.