ترجمه کتاب فارسی از انگلیسی به فارسی

ادبیات اقلیت ـ محمد حسین محمدی، نویسنده و پژوهشگر، در یادداشتی در صفحۀ فیس بوک خود با عنوان «زیره به کرمان بردن مترجم نامی ایران!» نوشت:
در ایران کتابهای بسیاری را دیدهام که به جای ترجمه از زبان اصلی از زبان انگلیسی ترجمه و منتشر شدهاند. یکی از آنها همین رمان «لعنت بر داستایوفسکی» است که عتیق رحیمی به زبان فرانسه نوشته است. منتها تا حال ندیده بودم کتابی از فارسی به انگلیسی ترجمه شود و بعد مترجمی آن را از انگلیسی دوباره به فارسی برگرداند! فکرش هم در مخیلهام نمیگنجید. مگر این کار غیرمعمول را مهدی غبرایی انجام داده است. ایشان خبر از ترجمهی دو رمان عتیق رحیمی دادهاند که عتیق رحیمی آنها را به فارسی نوشته است و سپس به انگلیسی ترجمه شدهاند و حالا جناب مهدی غبرایی آنها را از انگلیسی دوباره به فارسی ترجمه کرده است!
نام اصلی کتاب عتیق رحیمی «هزارخانهی خواب و اختناق» است که ترجمه شده: «هزارتوی خواب و هراس» وعنوان کتاب «خاکستر و خاک» عتیق را نیز ایشان ترجمه کردهاند: «خاک و خاکستر». این کتاب حدود ده سال قبل به زبان اصلی در ایران منتشر شده است. و جالب است که یکی از ناشران بزرگ و مهم ایران قرار است این ترجمههای ناب را منتشر کند.
چاپ نخست هزارخانهی خواب و اختناق در پاریس بوده و چاپ دومش در کابل و حالا …
و به زودی ترجمهی دیگری از «رمان لعنت بر داستایوفسکی» با اجازهی عتیق رحیمی از سوی انتشارات تاک در کابل منتشر خواهد شد.
مهدی غبرایی نیز درباره ترجمههای بحثبرانگیزش از آثار عتیق رحیمی و حاشیههای این موضوع توضیح داده است.
این مترجم که به تازگی چهار اثر از عتیق رحیمی نویسنده افغان مقیم فرانسه را به فارسی ترجمه کرده است، در گفتوگو با خبرنگار ادبیات و کتاب ایسنا، درباره روند ترجمه این آثار گفت: من از عتیق رحیمی چهار کتاب ترجمه کردهام که برخی از آنها به فارسی نوشته شده بود. این آثار را نشر ثالث به من پیشنهاد داد. خود نویسنده آثارش را به پسر مدیر نشر تقدیم کرده و این تقدیمنامه که به فارسی نوشته شده، موجود است.
او افزود: عتیق رحیمی از این طریق خواسته که این آثار به فارسی منتشر شود و از وضعیت آثار نیز مطلع است. این کتابها در چهار جلد منتشر میشود، که دو کتاب «لعنت به داستایوفسکی» و «هزارتوی خواب و هراس» تاکنون منتشر و به بازار نشر عرضه شده است. دو کتاب «سنگ صبور» و «خاک و خاکستر» نیز به زودی منتشر خواهد شد.
غبرایی درباره علت ترجمه آثاری که در اصل به فارسی بوده («هزارتوی خواب و هراس» و «خاک و خاکستر») و ترجمه آنها از انگلیسی به فارسی شرح داد: با توجه به اینکه برخی از این آثار به فارسی دَری نوشته شده بود ناشر تصمیم گرفت این آثار به فارسی رایج در ایران ترجمه شود، زیرا بعضی مفاهیم فارسی دری در ایران فهمیده نمیشود.
او با اشاره به “احترام قلبی به ملت ستمدیده افغان و لهجه، گویش یا زبان شیرین دری”، درباره عنوان یکی از این رمانها که در اصل «هزار اتاق خواب و اختناق» بوده است گفت: کتاب «هزارتوی خواب و هراس» در نسخه انگلیسی «A thousand rooms of dream and fear» ترجمه شده است. خود عتیق رحیمی در کتابش توضیح داده که A thousand rooms در زبان افغانها معادل هزارتو است، وقتی مترجم انگلیسی به جای “اختناق”، Fear ترجمه کرده، من چرا نتوانم “هراس” بنویسم؟
این مترجم در پایان متذکر شد: البته اظهارنظر درباره هر ترجمه و تالیفی آزاد است و هر کسی میتواند هر ایرادی دلش خواست بگیرد؛ اما در در جه اول باید متن مورد نظر را خواند و بعد انتقاد را با رعایت مروت و انصاف گفت و نوشت.
با این حال سؤالی که همچنان باقی میماند این است که آیا فارسی «دری» زبان دیگری است جز همین زبانی که ما با آن سخن میگوییم و مینویسیم؟ آیا مترجم خوب و با تجربۀ ما با استفاده از اصطلاح «فارسی دری» خواسته است بگوید که واقعاً گویش فارسی زبانان اهل افغانستان تا آن اندازه متفاوت است که برای اینکه ایرانیان آن را بفهمند نیاز به «ترجمه» دارد؟ عبنابراین، آیا مجازیم اگر نویسندهای مثلاً خراسانی از واژه ها و اصطلاحات محلی خراسان استفاده کند، آن را دوباره به فارسی! ترجمه کنیم؟ صرف نظر از کاری که مهدی غبرایی در این ترجمه به فارسی از ترجمه از فارسی کرده است، اصل این موضوع که ما گویش فارسی افغانستان را با افزودن قید «دری» به آن، نیازمند ترجمه به فارسی ایران (با چشمپوشی از تفاوت های بسیاری که همین فارسی ایرانی از شرق تا غرب کشور ایران دارد) بدانیم سخت درخور تأمل است.
ادبیات اقلیت / ۲۵ فروردین ۱۳۹۵
