مرگ مترجم کافکا / امیر جلال الدین اعلم پژوهشگر و مترجم آثار کافکا و سارتر درگذشت

ادبیات اقلیت ـ امیر جلال الدین اعلم مترجم، نویسنده و پژوهشگر ایرانی، (زادۀ ۱۳۲۰ خورشیدی در تهران) سه‌شنبه، دوم خرداد ۱۳۹۶، در سن ۷۶ سالگی درگذشت.

امیر جلال الدین اعلم تحصیلات ابتدایی‌اش را در دبستان مسعود سعد و تحصیلات متوسطه را در دبیرستان ادیب تهران گذارند و سپس در دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران تا مقطع لیسانس به تحصیل در رشتۀ ادبیات و زبان انگلیسی پرداخت.

او از سال ۱۳۴۸ با سمت ویراستار در مؤسسۀ انتشاراتی فرانکلین مشغول به کار شد و پس از آن به استخدام انتشارات سروش درآمد و تا سال ۱۳۷۵ که بازنشسته شد، در همین انتشارات به فعالیت مشغول بود.*

اعلم که به زبان‌های انگلیسی و فرانسه مسلط بود، کار حرفه‌ای ترجمه‌اش را با ترجمۀ نقدی دربارۀ کافکا با عنوان «سنجش هنر و اندیشۀ فرانتس کافکا» در سال ۱۳۵۱ آغاز کرد و در سال‌های بعد به مترجمِ جدی آثار نویسندگانی همچون کافکا، سارتر و کامو تبدیل شد و برای نخستین بار، مجموعه‌ای کامل از داستان‌های کوتاه کافکا و همچنین دو رمان قصر و محاکمۀ این نویسنده را ترجمه کرد.

او خود دربارۀ علاقه‌اش به کافکا و علت آن چنین می‌گوید: «کافکا برای جان‌های رنجمند و حساس و برای ذهن‌های ژرف‌اندیش گیرایی خاصی دارد؛ برای کسانی که دغدغۀ وضع و حال بشر را دارند و به معنای زندگی انسان می‌اندیشند؛ برای آدم‌هایی که دنیا را بالاتر از نظرگاه روزمرۀ رجاله‌ها نگاه می‌کنند؛ برای آدم‌هایی که در گیر و دار چرخ‌دنده‌های زندگی رنج می‌کشند و در عین حال می‌دانند که رنجشان بیهوده است؛ برای آدم‌هایی که در موقعیت‌های ناعقلانی گرفتارند و پیش روی این ناعقلانیت طاقت‌سوز نه توان شوریدن دارند نه پروای تسلیم شدن، نه تن دادن به دیدی لاابالی و استهزاگر یا به بدبینی آرام‌بخش؛ برای کسانی که به قول آلبرکامو چون “در بازی همگانی شرکت نمی‌کنند بیگانه می‌شوند” و سرانجام، شاید برای کسانی که سر درنمی‌آورند چرا نیروهای بد اهریمنی باید این‌چنین بر نیروهای نیک چیره گردند.»*

امیرجلال الدین اعلم همچنین دربارۀ داستان‌های کوتاه کافکا می‌گوید: «کافکا در حدود ۷۶ داستان بلند و کوتاه دارد که همگی در مجموعه داستان‌های فرانتس کافکا آمده‌اند و من این مجموعه را ترجمه کرده‌ام. داستان‌های کافکا در خارج به صورت مجموعه‌های گوناگون منتشر شده‌اند. برای نمونه «دیوار بزرگ چین و چند داستان دیگر»؛ «مسخ و چند داستان دیگر»؛ یا «کیفرگاه و چند داستان دیگر».»*

اعلم علاوه بر آثار کافکا مترجم بخشی از مهم‌ترین آثار نویسندگان اگزیستانسیالیست فرانسه نیز بوده است و دو کتاب تهوع و کلمات ژان پل سارتر و کتاب بیگانه آلبرکامو از آن جمله‌اند.

علاقۀ او به فلسفه و نقد هنری باعث شد تا او آثار مهمی در این زمینه را نیز ترجمه کند که از آن جمله است: جلد پنجم از تاریخ فلسفۀ کاپلستون (فیلسوفان انگلیسی از هابز تا هیوم)، جامعۀ باز و دشمنان آن، اثر پوپر، تاریخ جهان لاروس و دانشنامۀ ملخص فلسفه و فیلسوفان غرب.

هرچند کافکا برای نخستین بار، با ترجمۀ صادق هدایت به فارسی زبانان معرفی شد، امیر جلال الدین اعلم را بحق، می‌توان شایستۀ عنوان «مترجم کافکا» در زبان فارسی دانست؛ کسی که برای نخستین بار، فرانتس کافکا را با ترجمه‌ای ارزشمند و در مجموعه‌ای نسبتاً کامل از آثارش (داستان‌های کوتاه، قصر، محاکمه و…) به جامعۀ فارسی‌زبانان معرفی کرد.

امیر جلال الدین اعلم، این پژوهشگر و مترجم پرکار و اثرگذار ایرانی، روز سه شنبه، دوم خرداد ۱۳۹۶ درگذشت. بنا بر برخی اخبار، مراسم یادبودِ او، روز پنجشنبه چهارم خرداد از ساعت ۴ تا ۶ بعداز ظهر در ساختمان مرکزی انتشارات کتاب سرا واقع در تهران، خیابان ولیعصر بالاتر از سه راه بهشتی کوی دل افروز برگزار می‌شود.

ادبیات اقلیت درگذشت این مترجم گرانقدر را به تمامی بازماندگان و جامعۀ ادبیات فارسی، تسلیت می‌گوید.

——

* در تهیۀ این گزارش از مجلۀ کتاب هفته (شمارۀ ۲۲۳) و یادداشتی با عنوان «در پی غایت ترجمه» از روزنامۀ ایران، استفاده شده است.

✅ بخوانید: داستان «سطل‌سوار» نوشتۀ فرانتس کافکا / با ترجمۀ امیر جلال الدین اعلم

 //این خبر تکمیل خواهد شد//

ادبیات اقلیت / ۳ خرداد ۱۳۹۶