بهتر است خوب نباشید؛ زندگی در سایه ماکیاولیسم / معرفی کتاب شهریار ماکیاولی
ادبیات اقلیت ـ معرفی کتاب شهریار نوشتۀ نیکولو ماکیاولی:
نیکولو ماکیاولی مردی است که امروز او را به عنوان شیطان سیاست می‌شناسیم؛ مردی که سیاست و حکومت‌داری را به دو بخش پیش و پس از خود تقسیم کرده است. او شاعر، فیلسوف، نمایش‌نامه‌نویس، آهنگ‌ساز، سیاست‌مدار و دیپلمات برجستهٔ ایتالیایی است که شهرت خود را مرهون کتاب شهریار (The Prince) است. بیش از پنج قرن از مرگ ماکیاولی می‌گذرد، اما او هم‌چنان تأثیر خود را بر دنیای ما حفظ کرده است.
پدر نیکولو ماکیاولی در فلورانس قاضی بود و خود او جوانی میهن‌پرست و علاقه‌مند به سیاست بود تا این‌که توانست به عنوان یک منشی ساده وارد دستگاه دولتی فلورانس شود. او فردی به‌شدت جاه‌طلب بود و آن‌قدر مهارت و زیرکی در کارش نشان داد که خیلی زود به عنوان دیپلمات وظایف بزرگ‌تری را بر عهده گرفت. این نقش جدید باعث شد تا ماکیاولی به شهرهای مختلفی سفر کند و سیاست‌مداران بزرگی را از نزدیک ملاقات کند و به صورت ریز وارد زندگی مردم شود و تجربیات ارزش‌مندی را از سیاست، اقتصاد، جامعه و حتا اصول نظامی کسب کند. تلفیق سیاست و جامعه‌شناسی او سبب شد تا پس از سال‌ها خدمت به یکی از متفکران و صاحب‌نظران بزرگ در این حوزه تبدیل شود. اما همه چیز آن طور که ماکیاولی انتظار داشت پیش نرفت و با دست به دست شدن نظام حکومتی در فلورانس، جایگاه خود را از دست داد و تلاش‌هایش برای بازگشت به قدرت و سیاست تا لحظهٔ پایان زندگی‌اش ناکام ماند. کتاب شهریار حاصل همین دوره از زندگی اوست.
معروف است که ماکیاولی برای جلب توجه خاندان جدید حاکم بر شهر این کتاب را نوشته است تا بتواند جایگاه گذشته‌اش را بازپس بگیرد، هر چند که روایت‌های دیگری هم وجود دارد، اما هر چه که هست، نگارش این کتاب آغاز دوران شهرت جهانی و در عین حال مورد نفرت واقع شدن او بود تا جایی که اصطلاح “ماکیاولیسم” برای کنایه و تحقیر سیاست‌بازان ناسالم رواج یافت. هرچند به‌تازگی زوایای تازه‌ای از زندگی و شخصیت وی به دست آمده است که باعث می‌شود تا کم‌تر مورد سرزنش و نفرت قرار بگیرد. در هر صورت ماکیاولی، خوب یا بد، میراثی را پس از خود به جای گذاشته است. ایان میراث برای هر شخصی و در هر جایگاهی، از سیاست‌مدار و بازرگان تا دانشجو و کتاب‌خوان عادی و کسانی که می‌خواهند در زندگی هدف و مسندی را دنبال کنند، درخور توجه است.
«هدف وسیله را توجیه می‌کند …»؛ هر چند ماکیاولی هیچ گاه مستقیماً این جمله را بیان نکرده است، اما شاکله کلی کتاب شهریار را در همین یک جمله می‌توان خلاصه کرد. کتاب در سال ۱۵۱۳ نوشته شده و برای اولین بار در ۱۵۳۲ منتشر شده است. او در این کتاب افکار و نصایح خاصی را در باب شیوه‌های ریاست و رهبری، حکومت‌داری و کشورداری مطرح کرده است که هدف نهایی آن نفوذ و تسلط به همگان، به دست آوردن قدرت و حفظ آن به هر شکل و به هر قیمت است، حتا به بهای چشم‌پوشی از اصول اولیهٔ اخلاقی.
در جایی از کتاب آمده است: «درست‌کار بودن را خوب می‌دانند، اما اگر هدف اصلی شما کسب و حفظ قدرت است، بهتر است این ریزه‌کاری‌ها را رها کنید.» یا در جایی دیگر آمده است: «مردم حافظهٔ کوتاه‌مدتی دارند، پس اگر می‌خواهی ضربه بزنی، سریع و محکم بزن، ولی اگر می‌خواهی محبت کنی، به‌تدریج و طولانی این کار را انجام بده؛ چون طولانی‌تر است، بیشتر در ذهن مردم می‌ماند.» و در جایی دیگر: «فریب دادن مردم معمولاً از آن‌چه فکر می‌کنید ساده‌تر است، البته به شرطی که آن‌ها هم دلشان بخواهد که فریب بخورند.»
گفته می‌شود که بسیاری از صاحبان قدرت و افراد معروف دنیا از بازرگانان و صاحبان شرکت‌های چندملیتی تا رئیس‌جمهورها، پادشاهان و دیکتاتورهای تاریخ این کتاب را خوانده‌اند و به آن فکر کرده‌اند. معروف است که ناپلئون شب‌ها با این کتاب به بستر می‌رفته است و حتا برخی از سیاست‌مداران بوده‌اند که بر آن شرح و بسط نوشته‌اند.
ماکیاولیست‌ها به طور معمول رهبران یک مجموعه مانند یک کشور و یا یک شرکت بزرگ چندملیتی هستند که مهم‌ترین ویژگی ایشان این است که برای آن‌ها هدف، مهم‌تر است از فضیلت‌های اخلاقی و انسانی. اما بیایید با هم صادق باشیم؛ آن‌هایی که با سیاست و با خلق و خوی جاه‌طلبانهٔ انسان‌ها آشنایند و آن‌هایی که کتاب شهریار را به دقت خوانده‌اند، می‌دانند که بزرگ‌ترین جرم ماکیاولی در این کتاب روراستی است. او با شجاعت پوستهٔ ریا و تظاهر را از چهرهٔ سیاست برداشته است و با صداقت تمام اندرز می‌دهد که برای موفقیت در جامعه‌ای بی‌رحم انسانی، برای موفقیت چه گونه باید بود و چه گونه باید زیست و عمل کرد. به قول فرانسیس بیکن: «ما به ماکیاولی و نویسندگانی چون او بدهکاریم؛ آن‌ها بدون ملاحظه، به جای این که بگویند انسان‌ها چه باید بکنند، به ما گفتند که انسان‌ها واقعاً چه می‌کنند!»
در هر حال کتاب شهریار کتابی است که خواندن آن را به همهٔ کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای و صاحبان فکر و اندیشه پیشنهاد می‌کنیم. این کتاب در ایران بارها تجدید چاپ شده و ترجمه‌های متفاوتی از آن در بازار موجود است اما به جرئت می‌توان گفت که ترجمهٔ داریوش آشوری یکی از بهترین و کامل‌ترین ترجمه‌های این کتاب است که اصل مطلب را به روانی ادا کرده است. این ترجمه از این اثر برجسته و گران‌بها را می‌توانید در ویترین ایران کتاب پیدا کنید و یا سری به صفحه بهترین آثار فلسفی جهان بزنید. ایران کتاب فروشگاهی است که با گل‌چین کردن بهترین کتاب‌ها و نسخه‌های ادبی و فرهنگی، سلیقهٔ کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای را یک جا برآورده کرده است.
با خیال آسوده به ایران کتاب بروید و اطمینان داشته باشید که خرید کتاب پیش از این هرگز به این سادگی و اطمینان نبوده است.
#رپرتاژآگهی
ادبیات اقلیت / ۳ مهر ۱۳۹۷
تمامی حقوق برای پایگاه اینترنتی «ادبیات اقلیت» محفوظ است.