دو اثر در حوزۀ فرهنگ شفاهی از یک داستان‌نویس
ادبیات اقلیت ـ منصور علیمرادی، داستان‌نویس، شاعر و پژوهشگر به‌تازگی دو اثر پژوهشی در حوزۀ فرهنگ عامۀ مردمان حوزۀ هلیل رود منتشر کرده است.
حوزۀ هلیل روزد دربردارندۀ شهرستان‌های جیرفت، عنبرآباد، رودبار جنوب، کهنوج، قلعه گنج، منوجان، فاریاب و بخش‌هایی از هرمزگان و سیستان و بلوچستان است.
جلد اول «فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های حوزۀ هلیل رود» و جلد اول «اشعار و ترانه‌های شفاهی مردمان حوزۀ هلیل رود» دو کتاب تازۀ منصور علیمرادی است که در انتشارات فرهنگ عامه منتشر شده است.
منصور علیمرادی در گفت‌وگو با ادبیات اقلیت دربارۀ مجموعه‌کارهای پژوهشی خود دربارۀ فرهنگ عامۀ مردمان حوزۀ هلیل رود توضیح داد: از حدود هجده سال پیش مجموعه تحقیقاتی را دربارۀ فرهنگ عامۀ مردم جنوب کرمان آغاز کردم که حاصل آن، سه جلد «فرهنگ ضرب‌المثل‌ها»، شش جلد «فرهنگ لغت»، دو جلد «اشعار و ترانه‌های شفاهی» و دو جلد «افسانه‌ها» و یک جلد «آداب، رسوم و باورها»، دو دفتر «لیکوها» و یک جلد «شروگ ماه» (مجموعه شعر شاعران محلی‌سرا به گویش‌ها و لهجه‌های مختلف جنوب کرمان) است.
وی افزود: از این میان دو دفتر «لیکوها»، یک جلد «افسانه‌ها»، «شروگ ماه» و به‌تازگی جلد اول «فرهنگ ضرب المثل‌ها» و جلد اول «اشعار و ترانه‌های شفاهی» منتشر شده است.
علیمرادی با بیان اینکه جلد اول «فرهنگ ضرب‌المثل‌ها» شامل حرف الف تا ر و حدود ۱۵۰۰ ضرب‌المثل می‌شود، توضیح داد: تألیف و تدوین این ضرب‌المثل‌ها از متدی دقیق و علمی پیروی می‌کند و با وسواس و دقت فراوان روی آن‌ها کار شده است و علاوه بر این، کتاب شامل شاهد مثال‌های متنوع و متعددی است که برای فهم دقیق‌تر ضرب‌المثل‌ها از آن‌ها استفاده شده است. و نیز سعی شده است که حتی‌الامکان، ضرب‌المثل‌های گردآوری‌شده در این اثر، برآمده از فرهنگ و اقلیم و ذوق جمع مردمان آن حوزه باشند.
وی گفت: روایت هر ضرب‌المثل در شهرهای مختلف جنوب کرمان هم در این اثر آورده شده که هریک به زبان و گویش و لهجۀ مخصوص آن شهر است. برای مثال، اگر خاستگاه ضرب‌المثلی شهرستان عنبرآباد یا جیرفت بوده، روایت کهنوجی و منوجانی و قلعه‌گنجی آن ضرب‌المثل هم در صورتی که در آنجا نیز متداول باشد، ذکر شده است.
علیمرادی دربارۀ «اشعار و ترانه‌های شفاهی مردمان حوزه هلیل رود» نیز گفت: این کتاب دوجلد است که جلد اول آن که منتشر شده است، شامل دوبیتی‌ها، تک‌بیت‌ها، اشعار دوران خدمت سربازی، اشعار شاعران دوبیتی‌سرای بی‌سواد (مرد و زن)، لالاایی‌ها، دوبیتی‌های لالایی، رباعی‌های لالایی و لیکوهاست. و جلد دوم که در دست انتشار است، شامل اشعار و ترانه‌های شادمانی، مویه‌ها، اشعار حماسی، سوگ‌سرودها، و مهم‌تر از همه نوحه‌ها و متن‌های تعزیه در جنوب کرمان است.
نویسندۀ رمان تحسین‌شدۀ تاریک ماه در ادامه گفت: فرهنگ عامۀ ملت ما، به عنوان میراث معنوی و ادبی یک ملت کهن که از کهن‌ترین میراث‌های ادبی جهان است، می‌تواند در صورت استفادۀ خلاقانه و شناخت صحیح به آثار ادبی معاصر غنایی شگرف ببخشد. یکی از مهم‌ترین ضعف‌های بنیادین در عمدۀ آثار ادبی ما، همین گسست متن‌های معاصر از فرهنگ و ادب شفاهی به عنوان یک آبشخور عظیم ادبی و فرهنگی است. بیشتر نویسندگان جوان ما، متأسفانه دچار بیگانگی نسبت به فرهنگ شفاهی و فرهنگ کهن سرزمینشان‌اند. و به نظر من خواندن افسانه‌ها و ترانه‌های شفاهی و روایت‌های محلی و تاریخ شفاهی مردمان زادگاه ما و باورها و اسطوره‌ها، برای نویسندۀ جوان از شام شب واجب‌تر است. متأسفانه ما فرهنگ کهن مردمی‌مان را به واسطۀ غربیان فهمیدیم و آنان بودند که به ما نشان دادند افسانه‌هایمان را چه طور ببینیم.
او ادامه داد: روزگاری شخصی به نام کلنل لری مر که سرکنسول انگلستان در کرمان بود، به همراه همسرش تصمیم گرفتند که بخشی از فرهنگ کرمان و بختیاری را جمع‌آوری کنند یا روس‌ها اولین کسانی بودند که افسانه‌های ما را جمع‌آوری کردند و حتی سه‌لختی‌های شمال خراسان را برای نخستین‌بار روس‌ها جمع‌آوری کردند. و ما به وساطۀ مستشرقان بود که خواستیم فرهنگ خودمان را درک کنیم و این برای ما امر شایسته‌ای نیست.
وی افزود: بنابراین، به نظر من هر کسی که در حوزۀ هنر و ادبیات فعالیت می‌کند باید تا جایی که برایش مقدوراست، فهمی از فرهنگ و هنر عامۀ سرزمینش داشته باشد و در حفظ و انتقال آن بکوشد. و استفاده از این آبشخور عظیم می‌تواند به کار شخصی نویسنده و شاعر معاصر هویت ببخشد.
از منصور علیمرادی تا کنون مجموعه داستان «زیبای هلیل»، رمان «تاریک‌ماه» و مجموعه‌داستان «نام دیگرش باد است سینیور» منتشر شده است. او همچنین کتاب «قلعۀ سموران» (بازآفرینی یک افسانۀ بومی برای نوجوانان) را در نشر نون و نیز رمان طنز نوجوان «دزدان دوچرخۀ امیرو» را در انتشارات مدرسه در دست انتشار دارد.
منصور علیمردای تاکنون موفق به دریافت جایزه‌های مختلفی شده است؛ از جمله: سه سال متوالی مقام اول جشنوار طنز خارستان، به خاطر داستان و نثر طنز، مقام اول داستان در جشنوارۀ مهر و ماه شیراز و نیز رمان برگزیدۀ سال در جشنوارۀ هفت اقلیم برای رمان «تاریک‌ماه» و نیز جوایز مختلف دیگری در حوزۀ شعر و آثار پژوهشی.
ادبیات اقلیت / ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۵
تمامی حقوق برای پایگاه اینترنتی «ادبیات اقلیت» محفوظ است.