/سیر مطالعاتی رمان/
رمان فرانسه: سلام بر غم / فرانسواز ساگان
ادبیات اقلیت ـ سلام بر غم نخستین کتاب از نویسندۀ شهیر فرانسوی، فرانسواز ساگان (فرانسواز کواره) است که در سن هجده سالگی آن را نوشته و نخستین کتاب او به شمار می‌رود.
ساگان با این کتاب به شهرت و معروفیتی جهانی رسید و نخستین کتاب او، به‌سرعت به زبان‌های مختلفی ترجمه و منتشر شد و دو سال پس از انتشار کتاب در فرانسه، در ایران نیز به فارسی ترجمه و منتشر شد.
نویسندۀ سلام بر غم در سال ۱۹۳۵ به دنیا آمد و در سال ۲۰۰۴ در سن ۶۹ سالگی از دنیا رفت. معروف‌ترین کتاب او، سلام بر غم را در تابستان ۱۹۵۳ (در هجده سالگی) در طول هفت هفته نوشت و یک سال بعد، در سال ۱۹۵۴ منتشر کرد که در عرض چند روز به چاپ دوم رسید و به حدود ۲۲ زبان ترجمه شد. این کتاب در سال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶) تنها دو سال پس از انتشار در فرانسه به قلم ب. مقدم (رضا بابا مقدم؛ معروف به بابا مقدم) و در بنگاه مطبوعاتی صفیعلیشاه منتشر شد.
این مترجم در ابتدای ترجمه‌اش دربارۀ این کتاب نوشته است: «فرانسواز در اندوه بر تو سلام سیمای شخصیت‌های مختلفی را با مهارت نقاشی کرده و غیرمستقیم اصل تربیتی خود را مورد تشریح قرار داده است. او در عین حال نویسنده‌ای است بی‌طرف، یعنی هرگز در این فکر نیست که هدف و غرض خود را از به هم آمیختن چند نفر و ذکر حوادثی که بر آنان می‌گذرد، مستقیم و صریح بیان کند. کار او تنها داستان است، آن هم تعریفی بی‌ریا و به مجردی که داستان به پایان می‌رسد کار او نیز پایان می‌پذیرد. روش او تفسیر حوادث نیست، بلکه بیان تجربیات و وقایع است.»
نظر برخی مشارکت کنندگان در جلسۀ «سیر مطالعاتی رمان» (دورۀ ادبیات فرانسه) را که روز جلسۀ روز یک‌شنبه، ۲۵ بهمن ۱۳۹۴ برگزار شد، می خوانیم:
حجت زمانی: سلام بر غم رمانی با ساختاری کلاسیک و ساده است. ساگان اما در همین ساختار ساده با انتخاب‌هایش (جاهایی که باید روایت کند و جاهایی که نباید روایت کند) نشان داده که لااقل قصه‌گوی خوبی است. عدم قضاوت و لحن نسبتاً بی‌طرف راوی امتیاز دیگری برای رمان است و باعث می‌شود رمان تأثیر بیشتری بر مخاطب بگذارد. در پایان، خواننده دیگر آن خوانندۀ آغازی نیست. و این برای رمان اول یک نویسندۀ هجده ساله موفقیت کمی نیست.
جعفر مرتضوی: رمان سلام بر غم فرانسواز ساگان را اگر چه شاید نتوان در میان آثار برتر ادبی جای داد، اما جسارت نویسنده در نوشتن از شخصیت‌هایی یکتا در فضای رمان و موقعیت‌های بدیعی که پدید می‌آورد، ستودنی است. راوی که دختری هفده ساله است ـ درست هم سن نویسنده در زمان نگارش رمان ـ شرحی از زندگی پدرش می‌دهد که پس از جدایی از مادر او زندگی بی‌قیدانه و سراسر عیش را در پیش گرفته است. زندگی دختر نیز فارغ از قیود مرسوم جامعه است و چنین ترکیبی باعث وارد آمدن آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر به اطرافیان ایشان می‌شود.
نویسنده با انتخاب روایت اول شخص به شخصیت‌پردازی اثر خویش نیز کمک شایانی کرده است و با روایت صادقانۀ او که سرشار از دودلی‌ها، احساسات لجام‌گسیخته و هیجان‌های روحی است، شخصیتی باورپذیر از او ساخته و از این منظر خواننده را به یاد راوی کتاب ناطوردشت سلینجر می اندازد.
مهدی موسوی نژاد: سلام بر غم را می‌توان نمونه و الگوی خوبی برای آن حلقۀ همیشه مفقوده در ادبیات داستانی خودمان دانست. همیشه و در طول تاریخ کوتاه ادبیات داستانی فارسی این بحث و مسئله وجود داشته است که آیا می‌توان رمانِ خوبی نوشت که مخاطبش فقط نخبگان و افرادی کم‌شمار نباشند و عموم مردم هم از خواندش لذت ببرند یا اگر می‌خواهیم رمان و داستان پرتیراژ و همه کس پسند داشته باشیم، باید برویم سراغ رمان‌های پاورقی و فاقد ارزش ادبی؟ به نظر من عامه‌پسند بودن مساوی با ابتذال و نداشتنِ ارزشِ ادبی نیست و رمان‌هایی مثل سلام بر غم شاهد و نمونۀ خوبی برای این مسئله‌اند. این رمان‌ها علاوه بر آن‌که مانند رمان‌های نخبه‌گرا و شاید بتوان گفت آوانگارد، سلیقۀ مخاطب را بالاتر می‌برند و او را پرورش می‌دهند و تغییری در نگاه او به دنیا ایجاد می‌کنند، به دام ابتذال و بی‌محتوایی هم نمی‌افتند. این نوع کتاب‌ها مابه‌الامتیازشان این است که علاوه بر خوش‌خوان بودن، نگاهی پشتشان هست و چیزی بر مخاطب می‌افزایند و بنابراین، می‌توانند واسطه‌ای برای جذب مخاطب به ادبیات جدی‌تر و سخت‌خوان‌تر باشند. فرانسواز ساگان، هرچند این رمان را در سن بسیار کمی نوشته است ـ و این مسئله‌ای به‌کلی حاشیه‌ای است ـ در نوشتن این رمان دارای جهان‌بینی و نگرش خاصی است که آن را به مخاطب القا می‌کند، تقابل زیبایی میان زندگی بی‌قیدانه و زندگی منظم ایجاد می‌کند؛ شاید میان نگاه دیونیزوسی و آپولونی؛ بی‌هیچ قضاوتی؛ و این از نگاه غنی او به این مسئله می‌آید. و همین نگاه ژرف اوست که کتاب او را در میان کتاب‌های جدی ادبیات جا می‌دهد.
دانلود فایل پی. دی. اف رمان سلام بر غم
***
جلسات «سیر مطالعاتی رمان» هر دو هفته یک بار برگزار می‌شود و در آن، به صورت دوره‌ای، رمان‌هایی از نویسندگان مهم و تأثیرگذار یک کشور، بر اساس تاریخ بررسی می‌شود.
در این جلسات که از آذر ۱۳۸۹ آغاز شده است، تا کنون بیش از صد رمان، نقد و بررسی شده‌اند. در دورۀ جدید این جلسات، رمان‌ها بر اساس ملیت نویسندۀ آن‌ها انتخاب می‌شوند. در دو دورۀ قبل رمان‌های آمریکایی و ایتالیایی خوانده و بررسی شده است و در دورۀ فعلی که سومین دورۀ این «سیر مطالعاتی» است، به رمان‌های فرانسوی پرداخته می‌شود این دوره از بررسی رمان «ژاک قضاقدری» اثر دیدرو شروع شده و خوانش رمان‌ها بر اساس سیر تاریخی نویسندگان آن‌ها ادامه دارد.
***
جلسات قبل:
«سرانجام شری» اثر سیدونی گابریل کولت
جلسۀ بعد:
یک‌شنبه ۹ اسفند ۱۳۹۴، رمان «مرگ کثیف» نوشتۀ ژان پی یر رمی، مترجم: مرتضی کلانتری
ادبیات اقلیت / ۲ اسفند ۱۳۹۴
تمامی حقوق برای پایگاه اینترنتی «ادبیات اقلیت» محفوظ است.